14 февралы Гæззаты Вадимы номыл Милицийы сæрмагонд нысаниуæджы къордыл æххæст кæны 30 азы. Куы ахъуыды кæнæм, уæд ахæм дæргъвæтин рæстæг дæр нæу, фæлæ дзы уыйбæрц цаутæ æрцыд, афтæ тагъд ивта нæ алыварс политикон ситуаци æмæ æхсæнадон æндыгъддзинад, æмæ бирæ нацитæм ахæм ивындзинæдтæ æнусты дæргъы дæр не рцæуы. Ӕппæт ацы процессты ОМОН райста активон хайад æмæ фидарæй зæгъæн ис, Ирыстоны хæдбардзинад бахъахъхъæнджыты хсæн ацы спецкъорды кусджытæн кæй ис сæрмагонд бынат. Абоны бон ОМОН цы хæстæ æххæст кæны æмæ къорды мидæг цы ивындзинæдтæ æрцыдис, уыдоны тыххæй нын радзырдта къорды командир Плиты Игорь.
- Ныридæгæн ОМОН-ы раз цахæм хæстæ æвæрд цæуынц?
- Нæ разы лæууæг хæстæ раздæрмæ абаргæйæ бирæ ницы фæивтой – сæйраг нын у æхсæнадон фæтк хъахъхъæнын. Мах хайад райсæм алыгъуызон мадзæлтты æмæ ма нæ сæр кæмдæриддæр бахъæуы, уым дæр нæхи никуы атылиф кодтам. Нæ ведомствойы иннæ дæлхæйттæй, кæнæ ма нæм æндæр министрадтæй æмæ службæтæй куы æрбахатынц æххуысмæ, уæд æнæмæнг сæ фарсмæ балæууæм. Раздæр рæстæг мæгуырау уыдис, уавæртæ къуындæр уыдысты, æмæ зындзинæдтæ æвзæрстой æрмæст ОМОН-ы кусджытæ нæ, фæлæ ма иннæ тыхон структурæтæ дæр. Уæды дуджы ма нæ комкоммæ хæстæ æххæст кæныны æдде æдзух хъуыдис æддагон знæгтимæ тох кæнын дæр. Уымæ гæсгæ, сабыр дуджы нæ хæстæ къаддæр вæййынц – æрмæст нæ фæхъæуы нæ республикæйы территорийыл æмбæлон фæтк æрæвæрын.
- Рæнхъон сконды цæттæдзинад цахæм æмвæзадыл ис абоны бон?
- Ӕз, куыд командир, афтæ йæ уынын, къорды кусджыты цæттæдзинад кæй ис бæрзонд æмвæзадыл. Фæлæ уæддæр æдзух хъуамæ сæхиуыл кусой æмæ хуыздæр кæной сæ фæлтæрддзинад, - æндæр гæнæн дзы нæй. Техникон ифтонгадæй цъус фæсте аззадыстæм, фæлæ азæй-азмæ ацы проблемæйы аиуварс кæныныл дæр куыст цæуы. 30 азы дæргъы материалон-техникон ифтонгад, кæй зæгъын æй хъæуы, бæрæг фæхуыздæр ис. ОМОН-ы сырæзты райдианы нын уыдис ахæм рæстæг дæр æмæ нын нæ фаг кодтой æхсæнгарзтæ. Зæгъæм, посты лæуджыты-иу куы ивтам, уæд иу бынаты автомат иннæмæ радтам, цæмæй дарддæр та уый ахæсса радгæсад. Ныр та алы кусæгæн дæр ис йæхи табелон æхсæнгарз æмæ йæ службæйон хæстæ æххæст кæнынмæ хизы йæхи æхсæнгарзимæ. Кæй зæгъын æй хъæуы, рæстæг ивы æмæ дуджы домæнтæн мах дæр хъуамæ дзуапп дæттæм, йемæ æмдзу кæнæм. Ныридæгæн нæ уæрæсейаг коллегæтæм ис бирæ ног æхсæнгæрзтæ æмæ ифтонггæрзтæ, кæцытæ абоны бон æнæмæнгхъæуæг сты мах хуызæн спецкъордæн. Нæ ведомствойы æмæ республикæйы къухдариуæгад ацы проблемæимæ хорз зонгæ сты æмæ архайгæ дæр кæнынц йæ аскъуыддзаг кæныныл. Фæстаг азты цалдæр хатт райстам ахæм хуызы æххуыстæ – æхсæнгæрзтæ, экипировка, ног ифтонггæрзтæ, сæрмагонд хæстон техникæ, каскæтæ, бронежилеттæ æмæ ма сапертæн дæр æппæт æнæмæнгхъæуæг техникон ифтонгад.
- Иууыл егъаудæр проблемæ уын цы ис, кæцы уын уæ куыстыл æндавы?
- Бирæ азты дæргъы нын сæйраг проблемæ у, казарма нын кæй нæй, уый. Абоны бон спортзалæй пайда кæнæм, куыд казарма, афтæ. Нæ къорды цы дæлхæйттæ ис, уыдонæн фадат нæ вæййы рæстмæ сæ фæллад суадзынæн. Зæгъæм, иу сынтæг хауы æртæ адæймагмæ, ома иу бон иу вæййы сменайы, иннæ бон иннæ, æртыккаг бон та аннæ. Ӕмæ фæтыхджындæргонд режимы куыстмæ куы рахизæм, уæд цы хъуамæ фæуой уыйбæрц кусджытæ? Ӕрулæфынæн сын кæм хъуамæ ссарæм бынат? Стæй ма ацы пандемийы рæстæджы домынц социалон дистанци хъахъхъæнын æмæ махæн уыцы домæнтæ æххæст кæнын практикон æгъдауæй нæ бон нæу. Уымæ гæсгæ, рæнхъон сконд арæх рынчын кодтой коронавирусон низæй, æвæццæгæн æппæт ацы фактортæ фæахъаз сты низ апарахат кæнынæн. Республикæйы къухдариуæгад нын ныфс рагæй æвæры казарма саразынæн, фæлæ абоны бон дæр мæ бон фидарæй зæгъын нæу, кæд æрæвналдзысты йæ арæзтадмæ.
- Цахæм миниуджытæй хъуамæ уа æххæст ОМОН-ы кусæг æмæ иннæ барадхъахъхъæнæг органты кусджытæй цæмæй хицæн кæны?
- ОМОН-ы кусæгæн фыццаджыдæр йæ физикон цæттæдзинад хъуамæ уа бæрзонддæр æмвæзадыл, уымæн æмæ махæн нæ разы æрæвæрынц ахæм хæстæ, цы ран бахъæуы спайда кæнын физикон тыхæй æмæ ма æндæр сæрмагонд фæрæзтæй. Уымæй уæлдай ма хъуамæ иттæг хорз архайа табелон æхсæнгарзимæ дæр, - нæ куысты арæх бахауæм тæссаг уавæрты æмæ фыдбылыз æрцæуынæн бирæ нæ фæхъæуы. Стæй ма йæ психикон уавæр дæр æнæмæнг хъуамæ уа хорз. Хорз цæттæдзинад æм куы уа, уæд йæ службæйон хæстæ дæр бирæ æнцондæртæй æххæст кæндзæнис, æндыгъд ситуациты нæ фæтыхсдзæнис. Уымæ гæсгæ ацы спецкъорды кусæг æппынæдзух хъуамæ кæна тренировкæ, бæрзонд кæна йæ физикон, хæстон æмæ службæйон цæттæдзинад.
- Тренировкæтæ уадзынæн уын уавæртæ ис?
- Теоретикон ахуыртæ уадзынæн нын ис сæрмагонд класс. Тренировкæты рæстæджы та спайда кæнæм стадионæй, полигонæй, горæты спортивон залтæй. Рæнхъон скондæн ма алы æрдæг азы фæуадзæм аттестаци дæр, ома квалификаци бафидар кæнын. Кæддæрты вæййы афтæ æмæ чидæр нæ ратты нормативтæ, фæлæ уыдонæн вæййы бæрæг аххосæгтæ, - кæнæ рынчын фæвæййынц, кæнæ рынчыны фæстæ нырма сæ организм лæмæгъ вæййы, кæнæ йын исты травмæ вæййы. Ахæмтæн раттæм рæстæг, цæмæй сæхи хуыздæр бацæттæ кæной.
- Ветерантæ ма уæм цал адæймаджы кусы æмæ куыд æндавынц æрыгæттыл?
- ОМОН-ы сырæзтæй дзы чи куыста, уыдонæй абоны бон ам ничиуал ис. Фондзæй ма дзы кусæм ахæмтæ, кæцытæ кусынц йæ сырæзты азæй фæстæмæ, ома 1992 азæй. Зæронд кусджытæ æппынæдзух профилактикон куыст кæнынц æрыгæттимæ – амонынц сын куысты æууæлтæ, зонгæ сæ кæнынц къорды историимæ.
- Цæмæй хицæн кæны зæронд кусæг æрыгон кусæгæй?
- Иумийагæй сисгæйæ сæ бирæ хицæндзинад нæй. Цæттæдзинадыл куы дзурæм, уæд ныры æрыгон фæлтæр бирæ цæттæдæр сты алыварсонæй дæр. Мах хæстон дуджы æрбацыдыстæм ОМОН-ы рæнхъытæм æмæ нын нæдæр рæстæг уыд, нæдæр фадат тренировкæ кæнынæн. Уæды рæстæджы сæйрагыл нымадтам æддагон знагимæ тох кæнын æмæ нæм кусынмæ дæр бирæтæ цыдысты ахæмтæ, кæцытæ хъуыды кодтой - æрмæстдæр æхсæнгарз райсой æмæ знагæн ныхкъуырд радтой. Фæстæдæр хæстон архæйдтытæ куы нæ уал цыдысты, уæд бирæтæ ныууагътой сæ куыст æмæ ма дзы чи баззадис, уыдон æй хорз æмбæрстой, дарддæр сæ цахæм куыст хъæудзæнис кæнын. Абоны бон дæр спецкъорды рæнхъытæм чи æрбацæуы кусынмæ, уыдон дæр æй зонынц, цы сæ домдзыстæм, уый. Уымæ гæсгæ зæгъæн ис, ОМОН-ы кусгæйæ чи баззадис бирæ азты дæргъы æмæ æрыгон фæлтæрæй абоны бон чи кусы, уыдонæн ис иудзинад, зонынц æй, цахæм куыст сæм æнхъæлмæ кæсы.
- Цæй мидæг ис ОМОН-ы тых?
- ОМОН-ы тых фыццаджыдæр ис иудзинады. Дæ физикон цæттæдзинад цахæмфæнды бæрзонд æмвæзадыл ма лæууæд, дæ техникон ифтонгад цахæмфæнды хорз ма уæд, уæддæр дзы иудзинад куы нæ уа, уæд нæдæр дæ комкоммæ хæстæ æмбæлонæй сæххæст кæндзынæ, нæдæр знагы ныхмæ фæлæудзынæ. Хъуамæ алкæцы кусæг дæр хата йæ фарсмæ лæууæджы уæхск æмæ дзы уæд уыдзæнис размæцыд. Уыцы иудзинад рацыдис нæ фыццаг командир Гæззаты Вадимæй æмæ йæ абоны бон мах дарддæр кæнæм. Стæй ма нын алы аз дæр вæййы мысæн бонтæ – азилæм цыртдзæвæнтыл. Ӕвзонг кусджыты дæр æнæмæнг акæнæм немæ, цæмæй хуыздæр зонгæ кæной ОМОН-ы историимæ, базоной, Ирыстоны тыххæй йæ цард нывондæн чи æрхаста, уыцы хъайтарты, цахæм уавæрты фæмардысты. ОМОН-ы фæмардуæвæг кусджыты бинонты мах рохуаты никуы ныууагътам. Кæд истæуыл фæтыхсынц, уæд, нæ бон куыд вæййы, афтæ сæм фæкæсæм, баххуыс сын кæнæм. Алы Ног азы дæр сидзæртæн бакæнæм лæвæрттæ, нæ уавæртæ нæ куыд фæамонынц, афтæ сын балæггад кæнæм.
- Цахæм арфæйы ныхæстæ уæ фæнды зæгъын уе мкусджытæн?
- Сæйраджыдæр цы куысты кусынц, уым сæ кæрæдзийæ ныфс цы æвæрой, уыцы арфæ мæ фæнды зæгъын. Сæ царды бирæ бæрæгбонтæ арвитæд, сæ хæдзæрттæ хорздзинæдтæй едзаг уæд æмæ сæ алы къахдзæфæй сæ зæрдæ рухс кæнæд. Ӕдзух æхсæнгарзимæ архайынц æмæ сæ Хуыцау æмæ Уастырджи фыдбылызтæй бахизæд!
ДЖИОТЫ Алыксандр
